اعصاب مغزی

زوج هشتم از اعصاب مغزی است که خود از دو عصب تشکیل می‌گردد:

عصب شنوایی(Audiatory nerve) یا حلزونی(Cochlear)
عصب دهلیزی(Vestibular nerve)

عصب شنوایی در هسته کوکلئار-در ساقه مغز محل پیوند پل مغز با پیاز نخاع- ختم شده و در شنیدن نقش دارد. منطقه شنوایی در لوب گیجگاهی (تمپورال) قشر مغز قراردارد. منطقه شنوایی اولیه شامل نواحی ۴۱ و ۴۲ برودمن است و منطقه شنوایی ارتباطی در ناحیه ۲۲ برودمن قراردارد. عصب دهلیزی به همراه عصب شنوایی بوده و در هسته وستیبولار ختم می‌شود. هسته وستیبولار در محل اتصال پل مغزی و پیاز نخاع قرارمی گیرد. عصب دهلیزی در تعادل و همچنین حرکات هماهنگ چشم‌ها در ارتباط با حرکات سر نقش دارد. از نشانه‌های آسیب عصب دهلیزی، سرگیجه، تهوع و نیستاگموس است.

زوج هفتم را تشکیل می‌دهد که همانند زوج پنجم دارای شاخه‌های حسی-حرکتی است. عصب هفتم دارای چهار هسته است و نسبت به اعصاب محیطی دیگر، بیشتر درگیر می‌شود. آکسون‌های هسته حرکتی عصب چهره‌ای[۱۳] (هسته اصلی)، به عضلات صورت عصب رسانی می‌کنند. هسته حرکتی عصب هفتم در ناحیه پل مغزی قراردارد. عضلات دهان، بینی، پلک‌ها، ابروها، حرکت پوست سر و برخی از عضلات گردن توسط این عصب تغذیه می‌شوند. حس دو سوم پیشین زبان توسط عصب چهره‌ای تأمین می‌گردد. عصب چهره‌ای، دارای فیبرهای پاراسمپاتیک جهت غدد اشکی، زیر فکی، زیر زبانی و مخاط بینی است.

فلج بل(Bell's palsy) که معمولاً شایع است، به علت التهاب عصب هفتم مغزی (عصب فاشیال) ایجاد می‌گردد. در فلج بل، عملکرد عضلات صورت سمت مبتلا با توجه به میزان آسیب، دچار اختلال می‌شود و به علت عملکرد صحیح عضلات در سمت سالم، چهره فرد نامتقارن می‌گردد. فلج بل در افراد دیابتی شایع بوده که بیش از یک سوم بیماران را شامل می‌گردد. این فلج ممکن است با سکته مغزی اشتباه شود.

زوج ششم مغزی است که هسته‌ای به نام ابدوسنس یا اشتقاقی در ناحیهٔ پل مغزی دارد. عضله رکتوس خارجی ازطریق آن عصب می‌گیرد. عمل عضله رکتوس خارجی، حرکت کره چشم به خارج است.

این عصب زوج پنجم مغزی است که عملکرد حسی-حرکتی دارد. نواحی پوست صورت، دندان‌ها، گونه، چانه، غشاهای مخاطی دهان و بینی، حس درد زبان و قسمت پیشانی توسط عصب سه شاخه عصب دهی می‌شوند. هسته‌های عصب سه شاخه عبارتنداز:[۱۲]

هسته حرکتی عصب پنج (در پل مغزی)
هسته حسی اصلی عصب پنج (در پل مغزی)
هسته نخاعی عصب پنج (از پیاز نخاع تا قطعه C2 نخاع) که حسی است.
هسته مزانسفالیک عصب پنج (در مغز میانی و ناحیه فوقانی پل مغزی) که در ارتباط با حس است.

آکسون‌های هسته حرکتی عصب پنج، به عضلات ذیل می‌روند که در عمل جویدن نقش دارند:

تمپورالیس
ماستر
پتریگویید خارجی
پتریگویید داخلی

زوج چهارم مغزی است که هسته آن به همین نام در مغز میانی قراردارد. این عصب، عضله مایل فوقانی مربوط به چشم را عصب رسانی می‌کند. وظیفهٔ این عضله، چرخش کره چشم به سمت پایین و داخل است.

زوج سوم از اعصاب مغزی که فقط حرکتی است. این عصب به بسیاری از عضلات چشم عصب دهی می‌کند. رشته‌های پاراسمپاتیکی جهت تنگ کردن مردمک نیز ازطریق عصب سوم مغز انتقال می‌یابد. سومین عصب مغزی دو هسته در مغز میانی دارد:

هسته حرکتی چشمی (هسته اکولوموتور) جهت عضلات چشم
هسته ادینگر-وستفال جهت انقباض مردمک

عضلاتی که توسط زوج سوم مغزی عصب دهی می‌شوند:

رکتوس فوقانی جهت حرکت کره چشم به بالا
رکتوس تحتانی
رکتوس داخلی جهت حرکت کره چشم به داخل
مایل تحتانی
بالا برنده پلک فوقانی

زوج دوم مربوط به عصب بینایی بوده که جزئی از دستگاه بینایی است. ازنظر بافت شناسی، فیبرهای عصب بینایی از لایه هشتم شبکیه به نام لایه سلول‌های گانگلیون[۴] منشاء می‌گیرند. آکسون سلول‌های گانگلیون شبکیه که در لایه نهم قرارمی گیرند، عصب بینایی را می‌سازند. ازنظر رویان شناسی، شبکیه یک برآمدگی از مغز پیشین (قدامی) و عصب بینایی، ماده سفید مغز پیشین است.[۵] هر عصب بینایی، در حدود یک میلیون آکسون از نوع سلولهای گانگلیون شبکیه را انتقال می‌دهد. بسیاری از سلول‌های عصب بینایی در ناحیه کیاسمای بینایی[۶] تقاطع می‌کنند و به طرف مقابل می‌روند و در طرف مقابل، راه بینایی[۷] را ایجادمی کنند. البته بسیاری دیگر از آکسون‌ها بدون تقاطع، در راه بینایی همان طرف سیرمی کنند. بعد از راه بینایی، حدود ۹۰٪ فیبرهای عصب بینایی به هسته زانویی خارجی[۸] تالاموس وارد می‌شوند و بقیه به کالیکولوس فوقانی[۹](برجستگی فوقانی) و هسته پره تکتال[۱۰] مغز میانی می‌روند.

فیبرهایی که وارد هسته زانویی خارجی تالاموس می‌شوند، در تالاموس با نورون‌های مربوطه سیناپس می‌دهند و ازطریق تشعشع بینایی[۱۱] به «قشر بینایی اولیه» در لوب پس سری(Occipital lobe) می‌روند که ناحیه ۱۷ برودمن نامیده می‌شود. «قشر بینایی ارتباطی» نیز در دستگاه بینایی نقش دارد و ناحیه ۱۸ و ۱۹ برودمن را شامل می‌شود. فیبرهای «قشر بینایی ارتباطی» به برجستگی فوقانی (کالیکولوس فوقانی) می‌روند که می‌تواند به هسته‌های اعصاب مغزی ۴٬۳ و ۶ از طریق برجستگی فوقانی جهت عمل عضلات چشم اثر گذارد. این مسیر (ارتباط قشر بینایی ارتباطی با برجستگی فوقانی) در تنگ کردن مردمک به هنگام نگاه کردن به یک شیء از نزدیک (بدون رفلکس نوری مردمکی) نیز شرکت می‌کند.

فیبرهایی از عصب بینایی که وارد دو برجستگی فوقانی از برجستگی‌های چهارگانه مغز میانی می‌شوند، بیشتر جهت چرخش چشم‌ها، سر و تنه نقش دارند. فیبرهایی که به هسته پره تکتال در مغز میانی می‌روند، ازطریق هسته پاراسمپاتیکی ادینگر-وستفال باعث تنگی مردمک‌ها به هنگام تاباندن نور می‌شوند (رفلکس نوری مردمک).

به نام زوج یکم شناخته می‌شود و همانند عصب بینایی فاقد هسته است. اطلاعات بویایی برخلاف پیام‌های سایر حواس، از هسته‌های تالاموس عبور نمی‌کنند. مسیر بویایی به قشر مغز یک طرفه است و هم چنین برخلاف بسیاری از راه‌های حسی دیگر که به طرف قشر مغز می‌روند، تقاطع نمی‌کنند. عصب بویایی، بسیار کوتاه است.

عصب بویایی جزیی از دستگاه بویایی می‌باشد که این دستگاه از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:

اپی تلیوم بویایی. گیرنده‌های بویایی در این قسمت قرارمی گیرند. سلول‌های گیرنده‌های بویایی، فیبرهای عصب بویایی[۲] را می‌سازند. این نورون‌ها، دوقطبی هستند و آکسون آن‌ها ازطریق استخوان اتمویید وارد جمجمه می‌شود و در نهایت به پیاز بویایی.[۳] ختم می‌شوند.
پیاز بویایی.
مسیر بویایی که شامل راه بویایی و نوار بویایی است.
نواحی قشری بویایی در نیمکره‌های مغزی.

تعداد اعصاب مغزی دوازده جفت است که به ترتیب عبارتنداز:

عصب بویایی
عصب بینایی
عصب حرکتی چشمی
عصب قرقره‌ای
عصب سه قلو یا سه شاخه
عصب ابدوسنس
عصب چهره‌ای
عصب دهلیزی حلزونی
عصب زبانی حلقی
عصب واگ
عصب فرعی
عصب زیرزبانی

عصب بویایی (زوج یکم) و بینایی (زوج دوم) فاقد هسته هستند، درحالی که بقیه اعصاب مغزی دارای یک یا چند هسته می‌باشند.

با سلام.به دنیای ویستا بلاگ و وبلاگ جدید خود خوش آمدید.هم اکنون میتوانید از امکانات شگفت انگیز ویستا بلاگ استفاده نمایید و مطالب خود را ارسال نمایید.شما میتوانید قالب و محیط وبلاگ خود را از مدیریت وبلاگ تغییر دهید.با فعالیت در ویستا بلاگ هر روز منتظر مسابقات مختلف و جوایز ویژه باشید. در صورت نیاز به راهنمایی و پشتیبانی از قسمت مدیریت با ما در ارتباط باشید.برای حفظ زیبابی وبلاگ خود میتوانید این پیام را حذف نمایید.امیدواریم لحظات خوبی را در ویستا بلاگ سپری نمایید...